सुखदुःखका मेरा साक्षीहरू

कहिलेकाहीँ सिक्टन राई र खगेन्द्र पन्धाकहरु आउँथे, चित्र बनाइदिन्थे । मुम्चे राई उर्फ विद्रोही साइलाले लगानी मात्र गरेनन्, त्यो पत्रिकामा, हामी विरुद्ध लाग्नेलाई कुट्न मात्र बाँकी राखे ।

हाम्रो चतरा लाइनमा रहेको कार्यालयमा एक जना बालकको नियमित उपस्थिति हुन्थ्यो । साह्रै अनुशासित । पब्लिक माविमा पढ्दै थिए ती । विभिन्न जिज्ञासा राख्थे हामीसँग । पत्रिका पट्याइदिन्थे । सङ्घर्षको समयमा कतिपय पट्यारलाग्दा एकान्तिक अनुभूति पनि हुन्छन् । ती भाई हाम्रो कार्यालयमा आइपुग्दा मेरो न्यास्रोपन हट्थ्यो । एकान्तिकताबाट म लोकयात्राको सपनातिर लागि ब्यूझन्थेँ । हाम्रा सपनाहरु फुल्दै गर्दाको समयका साक्षी हुन्, ती भाई अर्थात्, गगन नेपाली ।

उनले गत साल मात्र फेसबुकमा सन्देश पठाए,“तपाईँहरूको अफिसमा आइरहने म फुच्चे भाईलाई चिन्नु भो, दाई ।”

सङ्घर्षको समयमा साथ दिनेमध्येका ती भाइलाई म बिर्सूँ कसरी ?

हाम्रो यस्तो गतिविधिप्रति समर्थन गर्ने कतिपय शुभचिन्तक थिए र कतिपय चाहिँ विरोधी पनि । भण्डारी थरका तत्कालीन एक पत्रकारले मलाई एक दिन भने,“दिक्पाल, तिमीले बनाएको टिमको सदस्यले गरिखाँदैनन् ।” त्यसपछि आफ्नो स्वभावअनुसार उनी खित्खिताए, हि...हि...हि...!

कठै, राजधानीबाट निस्कने एक अखबारमा मैले नै उनलाई संवाददाताको लागि सिफारिस गरेर पत्रकार बनाएको थिएँ । विडम्बना, थाहा छैन, उनी कहाँ छन् यतिखेर ? तर मेरो स्कुलका उत्पादनहरूले उनको पूर्वानुमानलाई खण्डित गरिदिए । लौ, जा !

मैले धरानमा रहँदा पूर्णबहादुर गुरुङ र सरस्वती गुरुङलाई पितामातातुल्य र शिव सुब्बा र गुना राईलाई दाजुभाउजुतुल्य अभिभावकको रूपमा पाएँ । धेरै चर्को घाम र मुसलधारे वर्षाको समयमा उहाँहरूले मलाई छाता ओढाइरहनुभयो । 

यति राम्रो हुँदाहुँदै हाम्रो व्यवस्थापकीय अज्ञानताले पत्रिका असयमै बन्द भयो । हाम्रो केही लगानी डुब्यो तर हामीहरूको सपना डुबेन ।

चेलीको आशीर्वाद

कुन्ता योञ्जन दिदीले लगाउनुभएको गुनलाई कसरी बिर्सन सकिन्छ र ?
त्यो बेला उहाँ भानुचोक बसपार्कमा सामान्य पसल चलाउनुहुन्थ्यो । म परेँ, उहाँकोमा “जोगीको घरमा सन्न्यासी पाहुना”जस्तो । उहाँको ममताको छायाँ छँदै थियो, हामीप्रति । डम्बरकृष्ण र म केही महिना उहाँकोमा पेइङ गेस्ट पनि भयौँ । खाइन्थ्यो, हिसाब किताब हुँदैनथ्यो ।

दिदी, कतै तपाईँको खातामा बाँकी नतिर्नेको नाममा हाम्रो नाम पनि छ कि ?

हिमायती परिवारका संस्थापक दिदी कुन्ता योञ्जन अहिले धरानमा सफल रेस्टुरेन्ट व्यवसायी हुनुहुन्छ । दिदीको नाम लिनुमात्र पर्छ, मेरो त श्रद्धाले शिर निहुरिइहाल्छ । शशि थापा सुब्बा र भेना डीबी थापा हाम्रो रक्षाकवज हुनुहुन्थ्यो । मैले कतिपय बिरुवा रोपेँ, परिस्थितिले मलाई ती बिरुवाहरू गोडमेल र मलजल गर्ने समय मिलेन । त्यो अभिभारा उहाँहरूले नलिएको भए, धरानमा व्यावसायिक पत्रकारितामा हर्ष सुब्बा दाइले सुरु गरेको विरासत डम्बरकृष्णहरूबाट धानिँदैनथ्यो भन्ने सामान्य बुझाई छ मेरो । समय क्रमको निरन्तरतामा अहिले त धरानमा व्यावसायिक सञ्चारकर्मीहरू धेरै जन्मिसकेका छन् ।

हङकङबासी मेरी कान्छी बहिनी इन्दुले मेरो केही आर्थिक समस्याहरूमा केही भरथेग गरिरहेकी थिइन्, त्यो बेला ।

सुजित भाईमार्फत हामीले विमला लिम्बु “शालीन”लाई पनि “न्यूज टाइम्स”मा तान्यौँ । मैले उनलाई पारिजातका रचनाहरूको भोल्युम किन्न सुझाव दिएँ । उनी गम्भीर स्वभावको मानिस । बेजोडले पढ्थिन् र कलम चलाउँथिन् । गौरव लाग्थ्यो हामीलाई ।

उनी सातामा एक दुई दिन मात्र आउँथिन्, हाम्रो कार्यालय । उनी आएको दिन सहकर्मीको अनुहारमा आभा भरिन्थ्यो । तीन कुरामा, एक जना हाम्रा परिवारको सदस्यका रूपमा, अर्को केही न केही लेख रचना लिएर आएकी छन् भन्ने विश्वासमा र अर्कोचाहिँ खाजा खान पाइने आशामा । उनी  माइतीराजाहरु भोकै होलान् भन्ठान्थिन् क्यार । कम्तीमा मारवाडी वासाको समोसाको व्यवस्था हुन्थ्यो, उनको सौजन्यमा । हाल उनी बेलायतमा छिन् । कहिले काहिँ मम सौजन्य हुन्थ्यो ।

उनले फेरि पनि कलम चलाए हुने हो । किन चुपचाप छिन् ?

सुमित्रा लिम्बु “प्रवृत्ति” र रमा घिमिरे हाम्रा दुःख र सङ्घर्षका साक्षी हुन् । यी दुवै नेपाली भाषा र साहित्यका पूजारी । दुवै गम्भीर लेख रचना र सिर्जनामार्फत नेपाली भाषा साहित्यको पूजा गरिरहने । दुवै जना हाम्रो कार्यालयमा नियमित आउने अनि समाचार वा लेख रचना लेखिरहने । रमा अलि गम्भीर सुमित्रा चाहिँ चञ्चलजस्तो लाग्ने । दुवै जना प्रायः हरेक बिहीबार पनि हाम्रो कार्यालयमा आउने । पत्रिका पट्याउने र हुलाक टिकट टाँसिदिँदै ग्राहकको नाम र ठेगाना लेख्न सहयोग पुयाउने । उनीहरूको यस्तो सद्भावले हामीलाई पगाल्थ्यो ।

तीमध्ये सुमित्रा हाम्रो कार्यालयमा आउँदा उनको एकापट्टिको गाला चाहिँ पुक्क फुलेको हुन्थ्यो । आश्चर्य लाग्थ्यो सुरुसुरुमा त ! उनी आउँथिन् र भन्थिन्,“अमला...अमला...अमला...।”

उनको एकापट्टिको गालामा त अमला पो हुँदोरहेछ । आफू पनि खाँदै र हाम्रो लागि हातमा अमला कोसेली बोकेर आउँथिन् उनी ।

ओहो, सम्झना त यस्तो पो हुनुपर्छ, अमला खाएर पानी पिएजस्तै !

एकै दिन दुई वटा प्रसव

बिहीबार हाम्रो पत्रिका निस्कने दिन । बुधवार बेलुकाको खाना प्रायः निरुको हातले पकाएको खाना  आउँथ्यो, मेरो लागि मात्र होइन, सबै सहकर्मीका लागि । कहिलेकाहीँ जसकुमारको घरबाट पनि खाना आउँथ्यो । भोजनभन्दा भोक मीठो । लाग्थ्यो, हामी खाना होइन, दुःखसुख बाँडिचुडी गर्दैछौं ।

त्यो बेला मेरो चिन्ता गर्भवती श्रीमती निरु र गर्भभित्रको शिशुकाबारेमा कम र संस्था र समूहप्रति बढी थियो ।
“आज अलि कस्तो कस्तो भइरहेको छ”, म कार्यालयतिर हिँड्ने बेलामा निरुले भनिन्,“अस्पताल जान्छु, केही भयो भने फोन गर्छु है ।”

भोलि पत्रिका निकाल्नुपर्ने । मैले भनेँ,“साथी खोजेर जानु नि त ।”

दिउँसोको समय । पत्रिकाको काम धमाधम चलिरहेको बेला एक नातेदारबाट कार्यालयमा फोन आयो,“निरुलाई आज अस्पताल नै राख्ने भनेको छ, झट्टै आउन पर्‍यो बाबु ।”

मलाई दुई वटा चिन्ता लाग्यो, त्यो बेला । पत्रिकाका सहकर्मीहरूले आज के खालान्, पकाएर पठाउने नै अस्पताल भर्ना हुँदैछ । अर्कातिर श्रीमती र जन्मँदै गरेको शिशुबारे चिन्ता हुनेनै भयो ।

साँझको साढे ७ बजे छोरी जन्मिइन् । यता एउटा चिन्ता, अर्कोतिर अर्को चिन्ता । कार्यालयमा फोन गरेर बुझेँ, त्यसको तीन घण्टापछि पत्रिका प्रेसमा गएछ । दुवै घटना सकुशल । २०५४ माघ २९ गते बुधवार ।

पछि पत्रिका साथीहरूलाई जिम्मा लगाएर म गृह जिल्ला धनकुटा फर्केँ । धरानमा बस्दा ऋणमा थिएँ । धनकुटा फर्केपछि जिल्ला विकास समितिले एउटा रेडियो कार्यक्रमको डिजाइन गरेको रहेछ, विभिन्न दातृ निकाय जम्मा गरेर । कार्यक्रम उत्पादनको जिम्मेवारी मेरै काँधमा आइलाग्यो । त्यो बेला जागिर खानुपर्ने सख्त आवश्यकता थियो मेरो लागि ।

विकास र त्यससँग सम्बन्धित जनताको धारणा स सङ्कलन गर्न गाउँगाउँ जानुपर्थ्यो । एक दिन खोकु छिन्ताङ पुगेर भर्खरै घर फर्केको थिएँ । थकित शरीरलाई खाटमा बिसाएँ, थचक्क । त्यसैबेला पुन्टुङ पुन्टुङ गर्दै मेरो छेउमा उनै दुई वर्ष तीन महिना उमेरकी छोरी युन्छोमी आइपुगिन् र भनिन्,“बाबा, हजुर जुत्ता फकाल्नु न ।”
“किन नानी”, म आश्चार्यचकीत भएँ ।

“हजुर गल्नुभएको छ, म हजुरको खुट्टामा मालिस गरिदिन्छु क्या”, नानीले भनिन् । म झन आश्चार्यमा परेँ ।

छेउमा छिमेकी भाउजू (श्रीमती वसन्त पाख्रिन) पनि हुनुहुन्थ्यो, सानै उमेरमा बोली प्रस्ट मेरो छोरीको कुरा सुनेर गललल हाँसिन्, ती भाउजू, “अबुई यसले मालिस गरिदिने रे बाउको खुट्टा ! हा...हा...हा...!”
यो क्षणभन्दा ठुलो मेरो सुखदुःखको साक्षी अरू के हुनसक्छ ?