नेपाल र भारतको साझा सांस्कृतिक जगमा एउटा अत्यन्त पवित्र, गहिरो र अर्थपूर्ण शब्द छ  ‘श्री’ । यो शब्द केवल सम्बोधन होइन, सभ्यता, स्नेह र सम्मानको भाषिक रूप हो । नेपाली समाजमा व्यक्तिको स्थान, सम्बन्ध र कर्तव्यअनुसार अगाडि लेखिने  ‘श्री’ को संख्या फरक-फरक हुने परम्परा पुरानो युगदेखि प्रचलित छ । यस परम्पराले सामाजिक मर्यादा, आदर र व्यवहारमा निहित संस्कारलाई उजागर गर्छ जाे निम्न छन् :

श्री १ - स्नेह र अपनत्वको प्रतीक:  छोरा वा श्रीमतीका अगाडि लेखिने श्री १ आत्मीयताको प्रतीक हो । यो सम्काेधनले माया र अपनत्व झल्काउँछ जसमा सत्ताको होइन सम्बन्धको आत्मीयता प्रधान हुन्छ । यहाँ ‘श्री’ आदरको होइन, स्नेहको भाषा हो - नजिकका मानिसप्रति मृदु व्यवहारको संकेत ।

श्री २- श्रम र सेवाको सम्मान: आफ्ना कामदार वा सेवकका अगाडि लेखिने श्री २ ले श्रमप्रति कृतज्ञता र आदर प्रकट गर्छ । नेपाली समाजमा श्रमिकलाई केवल काम गर्ने होइन, जीवन चलाउने हातका रूपमा हेर्ने संस्कार यहीं झल्किन्छ । यसले सामाजिक समभाव र सहकार्यको भावलाई अभिव्यक्त गर्छ - “कामको आदर, श्रमिकको सम्मान” भन्ने दर्शनमा आधारित ।

श्री ३- मित्रताको मधुरता: घनिष्ठ मित्रका अगाडि लेखिने श्री ३ मित्रताको मधुरता र सम्मानको प्रतीक हो । मित्रता बराबरीको सम्बन्ध हो । न त अधीनता, न त अहंकार । त्यसैले ‘श्री तीन’ सम्बोधनले स्नेह, सम्मान र समानताको त्रिवेणी झल्काउँछ । यसरी मित्रलाई पनि सम्मानित सम्बोधन दिने संस्कारले नेपाली समाजको सभ्य रूप प्रस्तुत गर्छ । विगतमा  राणाकालीन प्रधानमन्त्रीहरूलाई पनि श्री ३ महाराजाले सम्बाेधन गर्ने प्रचलनमा रही आएकाे थियाे ।

श्री ४- शत्रुप्रतिको पनि मर्यादित दृष्टि: शत्रुका अगाडि लेखिने श्री ४ हाम्रो सभ्यताको सर्वश्रेष्ठ दर्शन हो । शत्रुता पनि मर्यादाभित्र राख्ने हाम्रो परम्परा यहीं झल्किन्छ । संस्कृत ग्रन्थहरूले सिकाउँछन् - “वैरं न कदाचिदपि विवेकं हरति ।” अर्थात्, वैरले पनि विवेक हराउँदैन ।" श्री चार" सम्बोधनले यही मर्यादाबोधलाई भाषा बनाउँछ - सभ्यता शत्रुतामा पनि मर्यादित रहोस् भन्ने सन्देश ।

श्री ५-  शासक र राज्यप्रतिको श्रद्धा: राजा वा शासनकर्ताका अगाडि लेखिने श्री ५ शक्ति होइन, जिम्मेवारी र श्रद्धाको प्रतीक हो । यो संबोधन व्यक्तिप्रति होइन, पद र कर्तव्य प्रतिको आदर हो । राज्यशासनलाई देवतासमान मानेर सम्मान गर्ने परम्पराको यो प्रतिफल हो  जसले शासनलाई पवित्र कर्तव्यका रूपमा चित्रित गर्छ ।

श्री ६ -आमा–बुबा र गुरुको सर्वोच्च स्थान: आमा–बुबा र गुरुका अगाडि लेखिने श्री ६ जीवनका तीन महान स्तम्भहरूको प्रतीक हो - जन्मदाता, पालनकर्ता र ज्ञानदाता । गुरुज्यू र मातापितालाई ‘श्री छ’ लेख्नु केवल आदर होइन, आत्मिक निष्ठा हो । यो सम्बोधनले भन्छ - “शिक्षक र अभिभावक देवतासमान हुन्,” किनभने तिनीहरूले जीवनलाई अर्थ दिन्छन् ।

श्री १०८- योग, साधना र मोक्षको यात्रा: महन्त, योगी वा संन्यासीका अगाडि लेखिने श्री १०८ आध्यात्मिक सम्पन्नताको सूचक हो । संख्या ‘१०८’ आफैंमा ब्रह्माण्डीय रहस्य हो १२ राशी र ९ ग्रहको गुणनफल, सम्पूर्ण सृष्टिको प्रतीक । यो सम्बोधनले सांसारिक सीमा पार गरिसकेका योगी र साधकप्रति श्रद्धा अर्पण गर्छ । यहाँ ‘श्री’ भौतिक सम्मान होइन, आत्म–बोध र मोक्षको सम्मान हो ।

श्री १००८- दार्शनिक र धर्माचार्यको उच्चतम सम्मान

शंकराचार्यजस्ता महान दार्शनिक वा धर्माचार्यका अगाडि लेखिने श्री १००८ शब्दको सर्वोच्च रूप हो । यो सम्बोधन ‘अद्वैत दर्शन’ र ‘परम ज्ञान’ प्रतिश्रद्धा हो । १००८ अंक पूर्णताको चरम प्रतीक हो - जहाँ मानव चेतना परमात्मामा विलय हुन्छ । यसरी ‘श्री १००८’ लेख्नु भनेको ज्ञान, त्याग र आध्यात्मिक जागरणप्रति नमस्कार गर्नु हो ।

संस्कारको सौन्दर्य:  "श्री’ को परम्परा केवल लेखाइको सजावट होइन, यो हाम्रो सभ्यताको आत्मा हो । यसले सिकाउँछ - सभ्यता व्यवहारमा बस्छ, संस्कार शब्दमा बोल्छ र सम्मान आत्माको सुगन्ध हो । हरेक ‘श्री’ सम्बन्ध अनुसारको मर्यादा, स्नेह र श्रद्धाको सुन्दर संयोजन हो जसले नेपाली समाजको सांस्कृतिक र नैतिक धरातललाई अमर बनाइरहेको छ ।