• प्रमोद भट्टराई 

पुस १६ नेपालको राजनैतिक  इतिहासमा अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण दिन हो । २०३३ सालमा बिपी कोइरालाले लामो समयको निर्वासन पछि नेपालको सार्वभौमिकता र राष्ट्रियता जोगाउनका मेलमिलापको सन्देशसहित स्वदेश फर्किने साहसिक निर्णय लिनुभयो । उहाँले राष्ट्रिय एकता, शान्ति र लोकतन्त्रलाई सुदृढ गर्न आफूलाई समर्पित गर्नुभयो। बिपी कोइरालाले भन्नुभएको थियो, "राष्ट्रिय हितको लागि, हामी सबैले आफ्नो व्यक्तिगत स्वार्थलाई बिर्सनुपर्छ र देशका लागि मिलेर अघि बढ्नुपर्छ।"

बिपी कोइरालाको चिन्तन र विचार आज पनि नेपालको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा अत्यन्तै सान्दर्भिक छ। उहाँले राष्ट्रियता, लोकतन्त्र, र समाजवादलाई नेपाली समाजको मूल आधार मान्नुभएको थियो। पुस १६ मा उहाँले ल्याएको राष्ट्रिय मेलमिलापको नीति केवल राजनीतिक रणनीति मात्र थिएन । यो नेपालमा स्थिरता, शान्ति, र एकताको आधार बन्ने एउटा दूरदर्शी सोच थियो।

बिपी कोइरालाको त्यो चिन्तन जसले नेपालीलाई सार्वभौम नागरिकको हैसियतमा दृढ संकल्पित बनायो । तिनै नीतिको कारण आजको यो व्यवस्था र परिवर्तन सम्भव भयो ।

राष्ट्रिय एकता र सार्वभौमिकता : बिपीले राष्ट्रिय एकतालाई सुदृढ बनाउन सबै राजनीतिक दलहरू र नागरिकहरूबिच सहमति खोज्नुभयो। उहाँको विचारमा, नेपालजस्तो बहुजातीय, बहुभाषिक, र बहुधार्मिक मुलुकमा मेलमिलाप बिना स्थिरता असम्भव थियो। 

लोकतन्त्रको पक्षपोषण : बिपीले जहिले पनि जनताको अधिकार र प्रजातान्त्रिक पद्धतिको पक्षमा वकालत गर्नुभयो। २०१७ सालमा पञ्चायती व्यवस्थाले जननिर्वाचित सरकारलाई हटाएपछि पनि उहाँले सशस्त्र विद्रोहको सट्टा मेलमिलापको नीति अपनाउनुभयो। 

समाजवादको परिकल्पना : बिपीले समाजवादलाई आर्थिक समानता र सामाजिक न्यायको माध्यमका रूपमा व्याख्या गर्नुभयो। उहाँले व्यक्तिको मौलिक अधिकारलाई सम्मान गर्दै समाजमा रहेका असमानताहरूलाई अन्त्य गर्ने दृष्टिकोण राख्नुभयो। 

वर्तमानमा बिपी

वर्तमान राजनीतिक परिवेशमा बिपीको विचार विभिन्न कोणबाट आवश्यक छन् ।

राजनीतिक विभाजन : अहिले नेपालको राजनीति धेरै ध्रुवीकृत छ । विभिन्न राजनीतिक दलहरूबिच विचार, नीति, र एजेन्डामा गहिरो मतभेद देखिन्छ। बिपीले राष्ट्रिय हितलाई प्राथमिकता दिँदै सहमतिको मार्ग अपनाउन आग्रह गर्नुभएको थियो, जुन अहिलेको परिवेशमा झन् जरुरी छ।

विश्वासको सङ्कट : बिपीले नेताहरूको नैतिकता र विश्वासको राजनीति गर्नुपर्ने जोड दिनुभयो। अहिले भने राजनीतिक नेतृत्वप्रति जनतामा विश्वासको कमी देखिन्छ। नेताहरूबिचको आपसी प्रतिस्पर्धा र स्वार्थ केन्द्रित राजनीति बिपीको दर्शन विपरीत देखिन्छ। 

सामाजिक न्याय र आर्थिक असमानता : बिपीले समाजवादी दृष्टिकोणबाट सबै नागरिकको समान अवसरको पक्षपोषण गर्नुभयो। तर अहिले आर्थिक असमानता र क्षेत्रीय विभाजन बढ्दै गएको देखिन्छ। बिपीले सुझाएको समाजवाद र आर्थिक समानताको नीति अझै कार्यान्वयन हुन सकेको छैन ।

शान्ति र स्थिरता : बिपीले मेलमिलापको माध्यमबाट मुलुकमा स्थिरता ल्याउने कुरा गर्नुभएको थियो । अहिले राजनीतिक अस्थिरता, सरकारको बारम्बार परिवर्तन, र दीर्घकालीन नीति निर्माणमा देखिएको कमजोरी उहाँको विचारको कमी महसुस हुने ठाउँ हो । 

राष्ट्रिय स्वार्थको प्राथमिकता : व्यक्तिगत वा दलगत स्वार्थभन्दा माथि उठेर राष्ट्रिय एकता र सार्वभौमिकतालाई पहिलो स्थानमा राख्नुपर्ने आवश्यकता छ ।

सहमतिको राजनीति: हालको विभाजनलाई चिर्दै, सहमति र संवादमार्फत दीर्घकालीन समाधान खोज्न बिपीको मेलमिलाप नीति प्रेरणादायी हुन सक्छ ।

नैतिक नेतृत्व : बिपीले देखाएको इमानदार र दूरदर्शी नेतृत्व आजको समयले खाँचो महसुस गरिरहेको छ। नेताहरूले जनताको विश्वास जित्ने गरी काम गर्नुपर्ने समय आएको छ ।

अन्त्यमा, बिपी कोइरालाको चिन्तन अहिलेको राजनीतिक परिवेशमा अझै पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ । बिपीका विचारहरूलाई आत्मसात् गर्दै, राजनीतिक नेतृत्वले सहिष्णुता, मेलमिलाप, र दीर्घकालीन स्थिरताको मार्गमा अघि बढ्न जरुरी छ ।

 लेखक नेपाल विद्यार्थी सङ्घ सुनसरी जिल्ला सभापति हुन ।