 (13)_1727965004.gif)
सोह्रश्राद्धमा बुबाको मृत्यु भएको दिनको तिथिमा श्राद्ध गर्ने गरिन्छ जसलेगर्दा पितृहरू वर्षदिन सम्म तृप्त हुने विश्वास गरिन्छ । सनातन वैदिक धर्मानुसार परिवारमा मृत्यु भएका सदस्यहरुलाई पितृ भनिन्छ ।
मृत सदस्यहरुको आत्म शान्तिकालागि श्रद्धा पूर्वक् गरिने दानलाई श्राद्ध भनिन्छ । वैदिक संस्कृतिमा पितृहरूलाई सम्झनाका लागि विशेष दिनहरूका समूह नै छुट्याईएको छ। जसलाई पितृपक्ष भनिन्छ ।
यस पितृपक्षमा पितृहरू आआफ्नो घरमा आउने गर्छन् भन्ने धार्मीक विश्वास रहेको छ ।
यस पक्ष भरि आआफ्नो घरमा पितृहरूका नाममा घिउको बत्ती बाल्ने चलन पनि रहेको छ । यसरी बत्ती बाल्दा पितृ प्रसन्न भई आशीर्वाद दिने धार्मिक मान्यता रहेको छ ।
त्यसै गरि पितृहरू कै सम्झनामा आफुले खानु भन्दा आगाडी चोखो गरि पकाएको भात दाल तरकारी छुट्याई काग ,कुकुर गाई इत्यादी पसु पाक्षिहरूलाई दिने चलन पनि छ।
पितृ पक्षका विशेषता :
पितृहरूलाई मात्र सम्झन एवम् पुज्न तथा पितृहरूको भक्ति गर्न निर्धारण गरिएको शास्त्रहरुको कथन छ। त्यसैले यस पक्षमा विशेष उद्देश्यले गरिने देव कार्यहरू गर्न वर्जित छ। जस्तै सत्यनारायण पुजा,ग्रह शान्ति, हवन इत्यादि कर्महरू गर्दा विभिन्न मुहुर्तहरू जुराउनु पर्छ र यी आवस्यक मुहुर्त पितृ पक्षमा जुर्दैनन् एवमेव पुजा गर्दा अत्यावस्यक पर्ने शंखघण्ट पितृपक्षमा बजाउन वर्जित छ।
घरमा गरिने नित्य पुजा तथा पाञ्चायन देवता पुजन गर्न रोक छैन किन भने नित्य पुजा गर्न मुहुर्त विचार्नु पर्दैन तर नित्य पुजा गर्दा शंख घण्ट चै बजाउन मिल्दैन । केवल धुप दिप नैवेद्य आदिले आराधना गर्नु पर्छ ।
पितृ तर्पण तथा श्राद्ध गर्नकालागि चाँदीको भाँडालाइ श्रेष्ठ मानिन्छ ।
चांदीका भाँडाका विकल्पमा काँसा वा तामाका भाडाको प्रयोग गर्दा पनि उत्तम हुन्छ तर तामाका भाँडा नभए पनि पातको दुना टपरीले पनि काम चलाउन सकिन्छ।
पितृलाई भोग लगाउनकालागि गाईको घ्यु , दही ,दुधको प्रयोग गर्नु पर्छ । पितृ कार्य गर्दा बस्ने आसन रेशमको बल, कम्बल , ऊनको, कपडा कुशको आसनमा बसेर श्राद्ध गर्नु पर्छ । ब्राह्मणलाइ राम्रो संग खान दिनु पर्छ किनभने खाने समय सम्म ब्राह्मणले खुसी भएर खाए भने पितृ देवताले पनि भोजन ग्रहण गर्ने भन्ने मान्यता रहेको छ। पितृ पक्षमा कोहि याचक घरमा आएमा खाली हात पठाउँनु हुँदैन।
एक्काइसौँ शताब्दीका आधुनिक तर्कज्ञहरू भन्छन्"श्राद्धमा दिएको दान र पिण्ड कसरी पितृहरूले पाउँछन्? त्यो त ब्राह्मणले लान्छन् र पिण्ड त यथावत नै हुन्छ?" यस शंकाको समाधान निर्णय सिन्धुमा पाउन सकिन्छ । निर्णय सिन्धु अनुसार नाम, गोत्र आदिको सहायताले उदाएको दान पिण्ड इत्यादि पितृहरू जाहाँ जुन लोकमा,जुनसुकै योनीमा जन्म लिए पनि त्यही अवस्थामा खान हुने वस्तुमा परिणत भई उपस्थित हुन्छन्।
जस्तै पशुयोनीमा भए उत्तम घाँसको रूपमा परिणत हुन्छ, देव योनीमा भए अमृत रूपमा परिणत हुन्छ र जुनसुकै योनीमा पितृहरूको जन्म भएको छ, त्यहि योनिको उत्तम वस्तुमा परिणत भएर पितृहरूले पाउँनेछन्।
श्राद्धमा ब्राह्मणद्वारा उच्चारण गरिएको मन्त्र चिठी पठाउँदा खाममा लेखीएको ठेगाना जस्तै हो। त्यसैले मन्त्र उच्चारण गर्दा शुद्ध स्पस्ट उच्चारण गर्नु पर्छ। यदि गल्ती भयो भने जसरी ठेगाना नमिलेको चिठ्ठी हराउँछ, त्यसै गरि श्राद्धमा गरेको दान पुण्य पितृले पाउन सक्दैनन् ।
"पितरो वाक्य मिच्छन्ति भाव मिच्छन्ति देवता" अर्थात् पितृहरूलाई वाक्य पुर्याउन सके खुसी हुन्छन् र देवतालाई खुसी पार्न भक्ति मात्रै पनि काफि हुन्छ।
