 (13)_1727965004.gif)
- कृष्णबहादुर तामाङ
प्रहरी प्रशासन कुनै पनि समाजको कानुन र न्याय प्रणालीको महत्त्वपूर्ण अङ्ग हो । अपराध नियन्त्रण र शान्ति सुव्यवस्थाको संरक्षण गर्ने क्रममा प्रहरी हिरासत स्थान विशेष रूपमा संवेदनशील क्षेत्र मानिन्छ । यस्ता स्थानमा हिरासतमा लिइएका व्यक्तिहरूको अधिकारको रक्षा र प्रहरी प्रशासनको पारदर्शिता तथा जबाफदेहिताको सुनिश्चितता अपरिहार्य हुन्छ ।
नेपाल लगायत विश्वका धेरै मुलुकहरूमा हिरासतमा भएका व्यक्तिहरूले यातना, दुर्व्यवहार, र अनियमितताको सामना गर्नु परेको समाचारले प्रहरी प्रशासनप्रतिको जनताको विश्वासमा आँच पुर्याउने गरेको छ । यस्ता घटनाहरूको रोकथाम र न्यायिक प्रक्रियालाई सुदृढ बनाउन हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडान गर्नु समयसापेक्ष समाधान हो ।
सिसिटिभी जडानले प्रहरी प्रशासनको पारदर्शिता वृद्धि गर्ने, हिरासतमा हुने अनियमितता रोक्ने, मानव अधिकारको सम्मान सुनिश्चित गर्ने, र सुरक्षाका दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नेछ। यस लेखमा प्रहरी हिरासतमा सिसिटिभी जडानको आवश्यकता, फाइदा, र यसको सकारात्मक पक्ष धेरै छन् ।
प्रहरी हिरासतमा सिसिटिभीको आवश्यकता :
प्रहरी हिरासत कक्षाहरू नागरिकका लागि अत्यन्त संवेदनशील स्थान हुन्, जहाँ मानव अधिकारको रक्षा र कानुनको पालना सुनिश्चित गरिनुपर्छ । यस्ता ठाउँमा हुने गतिविधिहरूलाई पारदर्शी बनाउन र प्रहरी प्रशासनलाई जबाफदेही बनाउन हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडान गर्नु अत्यावश्यक छ ।
मानव अधिकार संरक्षण
प्रहरी हिरासतमा कैदीहरूलाई यातना, दुर्व्यवहार, वा मानवअधिकार उल्लङ्घनको सम्भावना रहन्छ । हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडानले यस्ता अमानवीय क्रियाकलापलाई रोक्न मद्दत गर्दछ । मानव अधिकारको सम्मान गर्दै हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूको स्वास्थ्य र सुरक्षालाई प्राथमिकतामा राख्न सिसिटिभीले प्रभावकारी भूमिका खेल्छ ।
पारदर्शिता र जबाफदेहिता
सिसिटिभीले प्रहरीको कामप्रति पारदर्शिता ल्याउँछ । हिरासतमा भएका गतिविधिहरूको स्थायी अभिलेख राख्नाले प्रहरी प्रशासनलाई जबाफदेही बनाउँछ । यो प्रविधिले प्रहरी र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूबिच हुने विवादास्पद घटनाहरूको निष्पक्ष छानबिनमा प्रमाणका रूपमा काम गर्छ ।
सुरक्षा सुनिश्चितता
हिरासतमा भएका व्यक्तिहरूले आत्महत्या, हिंसा, वा हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूबिच एक अर्कालाई आक्रमण गर्न सक्छन् । यस्ता घटनाहरू रोक्न सिसिटिभीले समयमै सतर्कता प्रदान गर्दछ । यसले प्रहरी कर्मचारी र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरू दुवैका लागि सुरक्षित वातावरण तयार गर्न सहयोग पुर्याउँछ ।
आपराधिक गतिविधिमा रोकथाम
केही घटनामा हिरासतको सुरक्षामा खटिएका प्रहरी र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूको मिलेमतोमा अपराध हुने गरेको पाइन्छ । सिसिटिभी जडानले यस्ता गतिविधिहरूलाई नियन्त्रण गर्न प्रभावकारी भूमिका खेल्छ । अपराधको रोकथाम गर्न यस प्रविधिको उपयोगिता उल्लेखनीय छ ।
न्यायिक प्रक्रियामा सहयोग
हिरासतमा भएका गतिविधिहरूको अभिलेखले न्यायिक प्रक्रिया सजिलो बनाउँछ । यदि हिरासतमा रहेको व्यक्तिले दुर्व्यवहारको आरोप लगाउँछ भने सिसिटिभी फुटेजले सत्य तथ्य उजागर गर्न मद्दत गर्दछ । यसले प्रहरी प्रशासनमाथिको गलत आरोप हटाउन र दोषीलाई कारबाही गर्न सघाउँछ ।
प्रशासनिक सुधार
सिसिटिभी जडानले प्रहरी प्रशासनको कार्य प्रणालीमा सुधार ल्याउँछ । यसले नागरिक र प्रहरीबिचको विश्वास बढाउँछ, जसले कानुनको पालनामा नागरिक सहभागिता बलियो बनाउँछ । प्रहरी हिरासतमा सिसिटिभी जडान गर्नु कुनै विकल्प मात्र नभई समयसापेक्ष आवश्यकता हो ।
यसले मानव अधिकारको रक्षा, पारदर्शिता, र सुरक्षालाई सुनिश्चित मात्र गर्दैन, प्रहरी प्रशासनप्रतिको जनताको विश्वासलाई थप सुदृढ पनि बनाउँछ । नेपालमा केही प्रहरी कार्यालयहरूले यसलाई लागू गरिसकेका छन् । बाँकी ठाउँमा पनि यसको प्रभावकारी कार्यान्वयनबाट प्रहरी प्रशासनलाई आधुनिक, पारदर्शी, र जबाफदेही बनाउन सकिन्छ ।
हिरासतमा सिसिटिभी जडानका फाइदाहरू :
प्रहरी हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडान गर्नु प्रहरी प्रशासनको सुधारका लागि एउटा आधुनिक र समयसापेक्ष कदम हो । यसले प्रहरी प्रशासन र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूबिच हुने सबै गतिविधिहरूलाई पारदर्शी बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । सिसिटिभी जडानबाट प्राप्त फाइदाहरूले प्रहरी प्रशासनको कार्यक्षमता, मानव अधिकारको सम्मान, र सुरक्षा व्यवस्थामा नयाँ मापदण्ड स्थापित गर्न सहयोग पुर्याउँछ ।
मानव अधिकारको संरक्षण
हिरासतमा लिइएका व्यक्तिहरूले प्रहरीबाट कुनै प्रकारको यातना, दुर्व्यवहार, वा अधिकार उल्लङ्घनको सामना गर्न नपरोस् भन्ने सुनिश्चित गर्न सिसिटिभी जडान प्रभावकारी हुन्छ । यसले प्रहरीलाई अनुशासित बनाउँदै हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूको सम्मानजनक व्यवहारलाई प्रोत्साहन गर्दछ ।
पारदर्शिता र जबाफदेहिता
सिसिटिभी जडानले प्रहरी प्रशासनलाई पारदर्शी बनाउँछ । हिरासतमा भएका गतिविधिहरू अभिलिखित हुने भएकाले प्रहरी कर्मचारीहरू आफ्नो कामप्रति जिम्मेवार बन्न बाध्य हुन्छन् । कुनै पनि विवादास्पद घटना वा गुनासोको छानबिन गर्दा सिसिटिभी फुटेज प्रमाणको रूपमा प्रस्तुत गर्न सकिन्छ, जसले सत्य तथ्य उजागर गर्न सहयोग पुर्याउँछ ।
सुरक्षाको सुनिश्चितता
सिसिटिभीले हिरासत कक्षाभित्र हुने हिंसात्मक घटनाहरू, आत्महत्याका प्रयासहरू, वा हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूबिच हुने आक्रमण जस्ता खतरनाक गतिविधिहरूलाई रोक्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । समयमै यस्ता गतिविधि पत्ता लगाउन सिसिटिभीले सतर्कता प्रदान गर्दछ, जसले प्रहरी र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्दछ ।
आपराधिक गतिविधिमा रोकथाम
केही घटनामा प्रहरी र हिरासतमा रहेका व्यक्तिहरूको मिलेमतोमा आपराधिक गतिविधि हुने गरेको पाइन्छ । सिसिटिभी जडान भएपछि यस्ता गतिविधि नियन्त्रणमा आउँछन्, किनकि सबै गतिविधि निगरानीमा रहन्छ । यसले प्रहरी प्रशासनलाई पारदर्शी बनाउँदै आपराधिक गतिविधिलाई जरा बाटै रोक्न सहयोग पुर्याउँछ ।
न्यायिक प्रक्रियामा सहयोग
सिसिटिभीबाट अभिलिखित फुटेज न्यायिक प्रक्रियामा महत्त्वपूर्ण प्रमाणका रूपमा काम गर्न सक्छ । हिरासतमा भएको दुर्व्यवहार वा प्रहरीमाथि लगाइएका आरोपहरूको सत्य तथ्य पत्ता लगाउन सिसिटिभी फुटेज प्रभावकारी प्रमाण हो । यसले न्यायिक प्रक्रियालाई थप निष्पक्ष र छिटो बनाउन मद्दत गर्दछ ।
सिसिटिभी जडानको कार्यान्वयनले ल्याउने प्रभाव
प्रहरी हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडानको कार्यान्वयनले प्रहरी प्रशासन र न्याय प्रणालीमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छ । पारदर्शिता, सुरक्षा, र मानव अधिकार संरक्षणका दृष्टिकोणले यस कदमले प्रहरी प्रशासनलाई थप उत्तरदायी र जनमुखी बनाउन महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछ । यसको कार्यान्वयनले तत्काल र दीर्घकालीन रूपमा विविध प्रभावहरू निम्त्याउँछ ।
प्रहरी र जनताको सम्बन्ध सुधार
सिसिटिभी जडानपछि प्रहरी प्रशासनप्रति जनताको धारणा सकारात्मक बन्न थाल्छ । पारदर्शी र उत्तरदायी प्रहरी प्रणालीले नागरिकसँगको सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउँछ । यसले कानुनको पालना गर्न नागरिक सहभागितालाई प्रोत्साहन गर्दछ ।
अन्तर्राष्ट्रिय छवि सुधार
नेपालजस्तो विकासशील मुलुकमा प्रहरी हिरासतमा सिसिटिभी जडानले मानव अधिकार र पारदर्शितामा सकारात्मक प्रतिबद्धता प्रदर्शन गर्दछ । यसले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा राम्रो छवि निर्माण गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।
प्रहरी हिरासतमा सिसिटिभी जडानको कार्यान्वयनले पारदर्शिता, सुरक्षा, र मानव अधिकारको संरक्षणमा उल्लेखनीय प्रभाव पार्छ । यसले प्रहरी प्रशासनलाई आधुनिक, जबाफदेही, र जनमुखी बनाउन मद्दत गर्छ ।
प्रहरी र जनताको सम्बन्ध सुधार्नेदेखि अन्तर्राष्ट्रिय छविमा सकारात्मक योगदान पुर्याउने सम्मका प्रभावहरू यसबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ । यसैले, सिसिटिभी जडानलाई नेपालभर प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्नु समयको आवश्यकता हो ।
निष्कर्ष
प्रहरी हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडान गर्नु न्यायपूर्ण र पारदर्शी प्रहरी प्रशासनको आधारशिला हो । यसले मानव अधिकारको रक्षा, पारदर्शिता, र सुरक्षालाई सुनिश्चित गर्दै प्रहरी प्रशासनलाई जनमुखी र जबाफदेही बनाउने महत्त्वपूर्ण काम गर्छ । हिरासतमा हुने गतिविधिहरूको निगरानीले प्रहरी प्रशासनको दायित्व र अनुशासन बढ्छ, जसले गर्दा दुर्व्यवहार, अनियमितता, र आपराधिक गतिविधि नियन्त्रणमा आउँछ ।
सिसिटिभी जडानको कार्यान्वयनले हिरासत कक्षामा सुरक्षाको वातावरण सिर्जना गर्ने मात्र होइन, न्याय प्रणालीप्रति नागरिकको विश्वासलाई बलियो बनाउँछ । प्रहरी प्रशासनको कार्य प्रणालीमा सुधार ल्याई जनताको मनोबल बढाउने र अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपालको सकारात्मक छवि निर्माण गर्न पनि यो कदम प्रभावकारी देखिन्छ ।
नेपालमा केही प्रहरी कार्यालयहरूमा सिसिटिभी जडान भइसकेको छ, तर बाँकी स्थानहरूमा यसको कार्यान्वयन अझै बाँकी छ । यसलाई देशव्यापी रूपमा लागू गर्नु प्रहरी प्रशासनको सुधार र न्याय प्रणालीको विश्वसनीयता बढाउन आवश्यक छ ।
प्रहरी हिरासत कक्षामा सिसिटिभी जडानले पारदर्शिता, सुरक्षा, र मानव अधिकारको सम्मान सुनिश्चित गर्दै एक सशक्त, आधुनिक, र उत्तरदायी प्रहरी प्रशासनको परिकल्पना साकार पार्न मद्दत गर्दछ । यसैले, यसलाई प्राथमिकताका साथ कार्यान्वयन गर्नु अत्यन्त आवश्यक छ ।
